ضمان اقارب ازمنظر فقه اهل بیت(ع) فقه حنفی و حقوق افغانستان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی ارشد فقه وحقوق قضایی مجتمع عالی فقه جامعة المصطفیالعالمیة
چکیده
تحقیق حاضر با رویکرد تطبیقی، ضمان اقارب را از دیدگاه فقه اهل بیت(ع)، فقه حنفی و حقوق افغانستان مورد بررسی قرارداده است. باید توجه داشت ضمان اقارب منافی اصل شخصی بودن جرم و مجازات نیست، بلکه ضمان اقارب همچون ضمان عاقله از انحاء ضمان قهری به شمار می آید هرچند از لحاظ لغوی و ماهوی این دو با یکدیگر تفاوت دارند. بر اساس دیدگاه مشهور فقیهان، اقارب دایره گسترده تری دارد و شامل بستگان سببی و نسبی اعم از زن و مرد می باشد و حتی کودک و دیوانه را نیز در بر می‌گیرد اما عاقله تنها به بستگان ذکور نسبی همچون عموها، برادران و فرزندان این دو طایفه از اقارب اطلاق می شود. همچنین از نگاه گستره‌ی مسئولیت نیز این دو با یکدیگر تفاوت دارند؛ زیرا عاقله صرفا در قتل خطای محض مسئولیت دارد، اما گستره‌ی مسئولیت اقارب شامل قتل عمد و غیر عمد می-شود.
در خصوص ماهیت ضمان اقارب دیدگاه‌های متفاوتی همچون: مجازات بودن ضمان اقارب، ماهیت جبرانی، ماهیت تلفیقی، ماهیت تعاون اجتماعی و ماهیت تفصیلی مطرح شده است. از مجموع نظرات مطرح، به نظر نگارنده ماهیت تفصیلی بر دیگر دیدگاه‌ها غلبه دارد. ضمان اقارب بر اساس رأی مشهور فقها شامل فقر، فرار، و مرگ قاتل می‌شود به نحوی که امکان دسترسی به وی میسر نباشد. به نظر مشهور فقها ضمان اقارب یک ضمان وضعی است اما بر اساس دیدگاهی دیگر ضمان اقارب صرفا یک حکم تکلیفی است. حقوق افغانستان که مطابق با فقه حنفی تدوین شده است ماهیت جبرانی بودن دیه را برگزیده است. .
در خصوص ماهیت ضمان اقارب دیدگاه‌های متفاوتی همچون: مجازات بودن ضمان اقارب، ماهیت جبرانی، ماهیت تلفیقی، ماهیت تعاون اجتماعی و ماهیت تفصیلی مطرح شده است. از مجموع نظرات مطرح، به نظر نگارنده ماهیت تفصیلی بر دیگر دیدگاه‌ها غلبه دارد. ضمان اقارب بر اساس رأی مشهور فقها شامل فقر، فرار، و مرگ قاتل می‌شود به نحوی که امکان دسترسی به وی میسر نباشد. به نظر مشهور فقها ضمان اقارب یک ضمان وضعی است اما بر اساس دیدگاهی دیگر ضمان اقارب صرفا یک حکم تکلیفی است. حقوق افغانستان که مطابق با فقه حنفی تدوین شده است ماهیت جبرانی بودن دیه را برگزیده است. .
کلیدواژه‌ها
)